تاریخچهی روزنامه و مجله در ایران معاصر
روزنامهنگاری در ایران تاریخچهای دیرینه دارد. شروع این صنعت از دربار شاهان قدیم بوده است و متضمن اخبار مربوط به دربار و بهویژه شخص پادشاه بوده است. بنابراین میتوان روزنامهنگاری در ایران را به فصل روزنامهنگاری در باستان و روزنامهنگاری در دوران معاصر تقسیم کرد. کلمهی روزنامه در زبان فارسی دری ریشهای قدیمیاست و در برخی از کتابهای سدههای نخست اسلامیاین واژه با شکل روزنامجه دیده میشود. در دوراهی معاصر و در دوران فتحعلیشاه، محمدشاه و اوان پادشاهی ناصرالدین شاه، اصطلاح «کاغذ اخبار» مورد استفاده مردم بوده است ولی به مرور زمان روزنامه به معنای قدیم به کار رفته و اصطلاح «کاغذ اخبار» متروک شده است. دنباله ...
انتقال فرهنگ ایران از راه زبان
چندی پیش در یکی از ماهنامهها، نوشتاری آمده بود زیر عنوان «حذف زبان فارسی از عرصههای علمی». اگرچه این مقاله با دل پرسوزی نوشته شده و برخی واقعیتها را در بر داشت اما بههیچوجه نشاندهندهی عظمت و گستردگی واقعی زبان فارسی نبود. ازاینرو نوشتاری برای آن ماهنامه در زمینهای که سالها تجربه و شناخت دارم، تهیه کردم و گروهی از واژههای دانش پزشکی کنونی جهان را که ریشهای ایرانی دارند، معرفی نمودم. با این کار نشان دادم زبانی که زبان دانش بود و هنوز هم زبان فرهنگ است، برخلاف باورهای رایج این توانایی را دارد که دوباره زبانی مطرح در جهان شود. شوربختانه مسؤولان و پژوهشگران ما در غفلت به سر میبرند و به این باور غلط تن دادهاند که زبان فارسی همین است که هست. برای این نشست همین موضوع را گسترش دادهام تا دانسته شود چهاندازه با میراث خود بیگانهایم. دنباله ...
تحلیل خطاها در خواندن و نوشتن فارسی
غلط املایی امری جهانی است. این تصور که میتوان به خطی نوشت که غلط املایی پیدا نکنیم، تصوری بیبنیاد است. زیرا خطی وجود ندارد که غلط املایی در آن به صفر برسد. مثلن در زبان انگلیسی با وجود اینکه پایهی خط لاتینی است، و به گمان عدهای نوشتن به این خط معجزه میکند، مشکل غلط املایی اصلن کوچکتر و کمتر از همین مشکل در زبان فارسی نیست. تحقیقات نشان میدهد که در دههی ٩٠ میلادی تقریبن نیمی از دانشآموزان مدارس از املای خود اطمینان کافی نداشتهاند. مشکل املا حتا در دانشگاههای بریتانیا نیز وجود دارد و تحقیقی در سال ١٩٩٨ نشان میدهد که حتا دانشگاه آکسفورد هم از این مشکل بینصیب نبوده است. دنباله ...
رنگواژهها در زبان فارسى
مقالهی دلپذیر (بررسى رنگواژهها در زبان فارسى» نوشتهی آقاى مهرزاد منصورى که در شماره ١ و ٢ سال سیزدهم مجلهی زبانشناسى (١٢۷۵ ه.ش) چاپ شده و در آذر ١٢۷۷ ه.ش انتشار یافته است مرا بر این انگیزه آورد تا به یادداشتهاى فراموششدهی چهلساله بنگرم و سرانجامى به آن بدهم.
من هیچگونه تأمل و بصیرتى در زمینههاى زبانشناسى ندارم و پیادهی پیادهام. پس کوششم در گردآورى مصطلحات مربوط به رنگها لغتشناسى نبوده است. واژهها و اطلاعات مربوط به رنگ در زبان فارسى را به مناسبت آن گرد کرده بودم که یکى از موازین و قواعد کاغذشناسى در نسخههاى خطى ذکر رنگ کاغذ آنهاست. فهرستنگاران مقید و ملزم به تعیین نوع رنگ کاغذ هستند و هرکس به ظن و سلیقه خود در تشخیص رنگهاى گونهگون کاغذها، نامهایى را که با آنها آشنایى داشته است آورده است. «عرضنویسان» قدیم هم در پشت نسخههاى خطى بر همین راه رفتهاند. بهطورمثال نخودى، نباتى، کاهى، شکرى، رنگهاى نزدیکبههم است و فهرستنگار به مشابهت، یکى از آنها را براى تعیین رنگ کاغذ برمىگرفت. دنباله ...
نام آواها در زبان فارسی
نام آوا (اسم صوت) (onomatopoeia) به واژهای گفته میشود که از صداهای موجود در طبیعت یا صدای حیوانات تقلید شده است. مانند (آسمان) غرمبه، شرشر (آب)، جرینگ (شکستن شیشه)، چهچهه (بلبل) و قوقولیقوقو (خروس). نام صوتهای عاطفی نیز در زمرهی نام آواها قرار دارند. مانند قهقهه (خنده)، هنوهن (ناشی از خستگی) یا آه (که به هنگام اندوه از دهان بیرون میآید).
واژهشناسان نام آواها را به واژههایی محدود میکنند که به تقلید صدا ساخته شدهاند (مانند عوعو سگ). اما زبانشناسان و اهل ادب آن را شامل هر واژهای میدانند که میان لفظ و معنای آن رابطهی طبیعی یا ذاتی باشد. مانند واژههایی که پژواک صداها هستند («جیکجیک گنجشک»، «کوکو» فاخته، «جرینگجرینگ» زنجیر) یا واژههایی که ایجاد احساسی را در بدن ما بیان میکنند («مورمور»، «گِزگِز»، «زُقژُق»، «قیلیویلی»). دنباله ...
ادبیات فارسی در یک نگاه
مجموعهی نوشتههای ادبی و سرودههایی كه از كهنترین ایّام تا امروز، در هر كجای قلمرو زبان فارسی، پدید آمده است ادبیات فارسی است. بنابراین، از نظر زمانی باید قدمت آن را تا روزگار زردشت عقب برد و از نظر جغرافیایی گسترهی آن را از آسیای مركزی و افغانستان و شبهقارّهی هند تا ایران مركزی و غربی و آسیای صغیر و آناتولی باز كرد. ادبیّات فارسی، از نظر زمانی، به دو دورهی كلّی پیش از اسلام و پس از اسلام تقسیم میشود:
الف. پیش از اسلام. كهنترین اثر ادبی پیش از اسلام بخشهای آغازین اوستا ، یعنی گاثاها یا گاهان (=سرودهای نیایشی) است كه، به نظر بیشتر پژوهشگران، سرودها و نیایشهای منظوم و متعلّق به خود زردشت است. میزان قدمت این سرودهها به تعیین زمان زردشت بازبسته است، كه از هشت هزار تا ۲۶۰۰ سال پیش در نوسان است دنباله...
آیینهی ربان فارسی
زبان پارسی پیشینهای کهن دارد. پژوهشگران، زمان زرتشت را نزدیک به سه هزار، سه هزار و سد، سه هزار و چهارسد، چهار هزار سال و هشت هزار سال پیش دانستهاند. ما سرودههای گاهان در اوستا، نامهی دینی زرتشتیان را که سخنان زرتشت است، در دست داریم. از سوی دیگر آگاهیهایی نیز از سومریان نزدیک به هفت هزار سال پیش داریم که زبانشان شناسایی شده است. در میان این زبانهای کهن ایرانی، ریشه و نشانههایی از زبان پارسی را میتوان یافت. دنباله...
جشن نوروز
و هرآنچه که هر ایرانی دربارهی آن باید بداند
نـوروز، جشن شکوهمند از ایران باستان، گویای پیشینهی تابناک میهن ما و جلوهی ویژه و مهمی از فرهنگ غنی قـوم ایرانی است. زمان برگزاری آن، آغاز فصل بهار است و در ایران و افغانستان آغاز سال نو محسوب میشود. این روز در برخی دیگر از کشورها نیز تعطیل رسمی است. دنباله ...
زایدنویسی در زبان فارسی
(حشو قبیح)
راست این است كه امروزه حشو قبیح بس شایع و سكّهی رایج شده و حتا به قلم دانشوران و ادبدانان راه یافته و از قبح آن كاسته شده است. با وجود این تاكنون پژوهش مستقلى در اینباره صورت نگرفته و مصداقهاى آن نمایانده نشده و درخت ادب پارسى از شتهی حشو قبیح وجین نشده و كتابها از این آفت هَرَس نگردیده است. مقالهی حاضر عهدهدار پژوهش دربارهی حشو قبیح و بیان مصداقهاى آن است. دنباله...
"آیا میدانستید که. . .؟"
١٢٩- آیا میدانستید که نام کاشف قانون دوم ترمودینامیک و نام پنجمین رییس جمهور فرانسه سعدی بوده است؟
١٢٨- آیا میدانستید که امروزه در فارسی به ماهی «وال» که نامی فارسی است، «نهنگ» میگویند که نامی فارسی برای تمساح (کروکودیل) است؟
١٢۷- آیا میدانستید که چرا بین این همه حیوان فقط میگویند: این شتری است كه جلو خانهی همه میخوابد؟
١٢۶- آیا میدانستید که ضربالمثل «کسی را به ده راه نمیدادند، سراغ خانهی کدخدا را میگرفت» ضربالمثلی بیمعنی است و در ادبیات فارسی وجود ندارد؟
١٢۵- آیا میدانستید که اصطلاح "بوق سگ" از اصطلاحهای بازاری است و از آنجا وارد زبان و ادب فارسی شده است؟
١٢۴- آیا میدانستید که اگر بسیاری از فارسیزبانان معنی اصطلاح «قسر در رفتن» را بدانند، هرگز دوباره آن را بهکار نخواهند برد؟
١٢٣ - آیا میدانستید که چرا با آنكه نظامی منظومهی خود را با عنوان "خسرو و شیرین" سروده است، مردم این اثر را با نام "شیرین و فرهاد" میشناسند؟
١٢٢- آیا میدانستید که بسیاری از فارسیزبانان «دسترسی» را بهجای «دسترس» بهکار میبرند؟
١٢١- -آیا میدانستید که فارسیزبانان اصطلاح«پیش غازی و معلقبازی» را بهاشتباه «پیش قاضی و معلقبازی» میگویند؟
١٢٠ - آیا میدانستید که فارسیزبانان حرف ربط (عطف) فارسی "و" (واو) را که (o) تلفظ میشود، به عربی va)) تلفظ میکنند؟
پاسخها
اسب در ادبیات فارسی و فرهنگ ایرانی
"اسب" در ادبیات فارسی و فرهنگ ایرانی جایگاهی ویژه دارد. در متون اوستا و ادبیات باستانی ایران از اسب بهنیکی یاد شده است. شاعران، عارفان، نکتهپردازان و خردمندان، پادشاهان و امیران، گردان و دلاوران، دهقانان و کارورزان ایرانی و دینآوران بزرگ آن را مظهر خوشبختی و رستگاری و فراست و تیزهوشی دانستهاند. دنباله...
گرتهبرداری در فارسی
گَرتهبرداری نوعی وامگیری زبانی است که در آن، صورت ترکیبی یا اصطلاحهای زبان دیگری، تجزیه میشود و برای هر یک از کلمههای آن اصطلاح یک معادل قرار داده میشود و عبارت به زبان وامگیرنده ترجمه میشود. برای مثال زمانی که «سیبزمینی» وارد ایران شد، واژهای برای نامیدن آن وجود نداشت، و برای نامیدن آن اصطلاح فرانسوی «Pomme de terre» را بهصورت واژههای تشکیلدهندهی آن (سیب و زمین) تجزیه کردند و عبارت «سیبزمینی» را بهجای آن قرار دادند. دنباله...
لحن در ترجمه
چه گفت؟ چهجور گفت؟ جدی گفت یا شوخی؟ خودمانی گفت یا لفظ قلم؟ ژولیت نیست که دایهی پیغامرسان خود را دربارهی کرشمههای لفظی رومئو سؤالپیچ کرده است بلکه خوانندهی پرتوقع امروزی است که از مترجمان دستبهقلم کاری بیش از برگرداندن سادهی «چه گفت» انتظار دارد. درست است که هنوز عدهای در خیل روزافزون مترجمان ممکن است حتا از همین کار ابتدایی هم ناتوان باشند، اما دیگر روز و روزگاری نیست که مترجمی فقط بهدلیل این که مفهوم پیغام را درست به ما رسانده است بهبه و چهچه تحویل بگیرد. دنباله...
بررسی جامعهشناختی و زبانشناختی واژههای قرضی
و
انواع واژههای قرضی در زبان فارسی
در این مختصر سعی بر آن است تا به بررسی و طبقهبندی انواع واژههای قرضی (وامواژهها) در زبان فارسی پرداخته شود. برای دستیازیدن به این مهم ابتدا به ویژگی اجتماعی زبان و مسالهی برخورد زبانها اشاره خواهد شد.
سپس موضوع قرضگیری واژگان در شرایط گوناگون برخورد زبانها مورد بررسی قرار خواهد گرفت. طرح اجمالی دلایل قرضگیری واژهها بخش بعدی مختصر حاضر را به خود اختصاص خواهد داد و پس از اشاره به عوامل برونزبانی و درونزبانی، به طبقهبندی انواع واژههای قرضی و ارائهی نمونه از زبان فارسی پرداخته خواهد شد. در بخش پایانی این مختصر به فرایندهای معادلیابی برای واژههای قرضی اشاره خواهد شد.
دنباله...
ادبیات غنایی زبان فارسی
یکی از بحثهای دامنهدار در حوزهی انواع ادبی، تقسیمبندی آثار و قراردادن آنها در قالب انواع ادبی است. تقریبن هیچ نظر جامع و مانعی برای انواع ادبیات غنایی در کتب انواع ادبی وجود ندارد که مورد اجماع همهی ادبیاتشناسان باشد. لذا مقالهی حاضر کوششی است برای یک بررسی جامع و نتیجهگیری در مورد انواع ادبیات غنایی و ترتیب پیشنهادی بر اساس اولویت در انواع ادبیات غنایی. در این مقاله ابتدا به توضیح و تفسیر ادبیات غنایی پرداخته شده و سپس انواع موجود در کتب انواع ادبی ذکر شده و در پایان نیز نظر نگارنده و تقسیمبندی جدیدی از ادبیات غنایی به دست داده شده است. دنباله...
بازیهای خاقانی با حرفها و واژگان
خاقانی شروانی قصیدهسرای چیرهدست سدهی هشتم هجری، شیوهیی تازه از لفظ و معنی را در سخنسرایی بهوجود آورده است.
منصفان استاد دانندم که از معنی و لفظ شیوهی تازه بهرسم باستان آوردهام (١)
استفاده از شکل حروف و واژگان با تشبیه، هجا، تصحیف، قلب و... برای بیان معانی دقیق، از جنبههای موردنظر خاقانی است که ما در این مقاله نمونههایی از این شیوهی هنری او را ارائه میدهیم: دنباله...
تشدید در زبان فارسی
تشدید از مواردی است که از خطّ عربی اقتباس شده و در نوشتار فارسی بهکار میرود اما علت بهکارگیری آن در فارسی با زبان عربی کاملن متفاوت است. واژههای تشدیددار زبان فارسی بسیار اندکاند و جایگاه تشدید در این واژهها یا در پایان هجای اولِ کلمات دوهجایی است یا در پایان واژهها به هنگام اضافهشدن به حرف، پسوند یا واژهای دیگر. دلیل اصلی آوردن تشدید در زبان فارسی، گردشهای زبانی و درگیری زبان در تأکیدهای گفتاری و موسیقی کلام است. پس این عنصر در زبان ما بیشتر جنبهی شنیداری دارد. دنباله...
ریشهشناسی عامیانه از واژههای فارسی
«بنای تبریز از زبیده، زن هارونالرشید است. وی به بیماری تب نوبه مبتلا بود. روزی چند در آن حوالی اقامت کرد. در اثر هوای لطیف و دلانگیز آنجا بیماریش زایل شد. فرمود شهری در آن محل بنا کنند و نام آن را ‹تبریز› بگذارند» (حمدالله مستوفی و یاقوت حموی).
«اردشیر مرکب است از لفظ اَرد که به معنی خشم و قهر است و معنی ترکیبی اردشیر، شیر خشمناک است» (غیاثاللغات و منتهیالارب) و «نام اصلی آن سنگان یا سنجان بوده است اما چون یک بار سیل آمده و آنجا را برده به آن «رفت سنجان» گفتهاند و کمکم «رفسنجان» شده است».
چنین برداشتها، تفسیرها و ریشهشناسیهایی – که پیشینهای بسیار کهن هم دارند – در تفسیر نام جاها، قومها و بهویژه در استورهها فراوان به چشم میخورد. همهی ما تاکنون چنین ریشهشناسیها یا به اصطلاح قدیمتر «وجه تسمیه»هایی را شنیدهایم و خواندهایم و شاید هم آنها را پذیرفتهایم. واقعیت این است که واکنش طبیعی انسانها در هر زمان و هر مکان و هر زبان در برخورد با واژههای تازه و ناآشنا چنین است که میکوشند هر واژهای را به بخشهای آشنا بشکنند و برایش معنا یا دلیلی بیابند. دنباله...
فارسی "معیار"، "نوشتاری"، "گفتاری" و "محاورهای"
هر کسی که با زبان و ادبیات سروکار داشته باشد، لاجرم گذارشبه دنیای بیکران زبانشناسی هم میافتد. زبانشناسی امروز دیگر صرفن بررسیکنندهی زبان به معنی خاص آن نیست که دیگران را به آن نیازی نباشد، بلکه زبانشناسی رشتهای است که به مدد بسیاری از دانشها بهخصوص علوم انسانی میآید و درشناخت بنیادین مسایل آنها چارهساز است. در دنیای ادبیات و روزنامهنگاری هم نمیتوان بینیاز از زبانشناسی بود. گفتوگو با دکترایران کلباسی که سالهاست درزمینهی زبانشناسی کار میکند و بهخصوص گویشهای ایرانی را بهخوبی میشناسد، فرصتیمغتنم بود تا از زیروبم مسایل امروزی زبان فارسی آگاه شویم. دنباله...
واژههای ژاپنی در فارسی و
واژههای فارسی در ژاپنی
تاریخچهی روابط دو کشور
هشتاد سال از برقراری رابطه رسمی دیپلماتیک بین ایران و ژاپن میگذرد. اما از قرنها پیش از آن، ژاپنیها از طریق متون چینی با امپراتوری ایران و فرهنگ و تمدن آن کموبیش آشنا شده بودهاند. اما آشنایی ایرانیان با کشور ژاپن، به اواسط دوران قاجار بازمیگردد. تا جاییکه بر نگارنده معلوم است، پیش از آن، در دوران صفویه، سفیر شاه سلیمان صفوی در سیام (تایلند) در کتاب سفرنامهاش “سفینه سلیمانی” اشارههایی به کشور ژاپن، شرایط اقلیمی و مردمان آن کرده است. دنباله...
محلههای تهران
سید خندانسید خندان نام ایستگاه اتوبوسی در جادهی قدیم شمیرانبوده است. سیدخندان پیرمردی دانا بوده که پیشگوییهای او زبانزد مردم بوده است. دلیل نامگذاری این منطقه احترام به این پیرمرد بودهاست.
فرمانیهدر گذشته املاکموجود در زمینهای این منطقه متعلق به کامران میرزانایبالسلطنه بوده است کهپس از مرگ او به عبدالحسین میرزا فرمانفرما فروخته شدهاست. دنباله...
سیارهها و صورتهای فلکی در شعر فارسی
در فرهنگ یونان قدیم از «پدران آسمانی» (هفت سیارهی معروف) و «مادر زمین» سخن رفته است كه نتیجهی ازدواج آن دو فرزندان سهگانه یعنی جماد، نبات و حیوان بوده است. از همینجا دانسته میشود كه یكی از اموری كه اندیشهی بشر را از آغاز تا آن زمان به خود مشغول میداشته است، بازیابی ارتباط میان این جرمهای آسمانی و نقش آنها در سرنوشت انسانها بوده است. در همان فرهنگ یونانی و منسوب به ارستو است كه به قول مولانا:
بانگ گردشهای چرخ است این كه خلق مینوازندش به طنبور و به حلق
دنباله...
"قید جمله" و "قید فعل" در زبان فارسی
قید یکی از قدیمیترین اجزای کلام در تقسیمبندی کلمهها است. بسیاری از دستورنویسان آن را کلمهای تعریف کردهاند که «مفهوم فعل یا صفت یا کلمهای دیگر را به چیزی مانند زمان، مکان، حالت و چهگونگی مقید میسازد.» (قریب و دیگران ۱۸۹:۱۳۶۸). در این مقاله کوشیدهایم تقسیمبندی جدیدی از مقولهی قید، بر حسب این که آیا فعل یا جمله را مقید میسازد، به دست دهیم. برای این منظور، نخست به دیدگاه متیوز Mathews (۱۹۸۱) دربارهی تقسیمبندی عنصرهای درون جمله اشاره خواهیم کرد و با استفاده از الگوی وی برای تمایز قید فعل و قید جمله در فارسی برخی ملاکهای معنایی و نحوی را معرفی خواهیم کرد. دنباله...
سبکهای زبانی در فارسی امروز
در پیدایش سبکهای یک زبان معین، ویژگیهای زبانی گوناگونی از نظر واژگانی، دستوری و آوایی تأثیر دارند. در هر زبان، امکانهای گوناگونی برای بیان یک مطلب موجود است که هر فرد بر مبنای تسلط خود بر سبکهای گوناگون، در موقعیتهای گوناگون از آنها بهره میگیرد. هر کس با ارزیابی موقعیت اجتماعی، موضوع ارتباط و نوع رابطهی خود با شنونده، از میان سبکهای موجود سبک مناسبی را برمیگزیند. بهطور کلی در موقعیتهایی مانند سخنرانیها یا در نوشتار که نسبت به گفتار توجه بیشتری به زبان میشود، کاربرد ویژگیهای زبانی نزدیکتر به زبان معیار است و در موقعیتهایی مانند گفتوگوهای دوستانه و صمیمانه که به رفتار زبانی توجه کمتری میشود ویژگیهای دورتر از زبان معیار دیده میشوند. دنباله...
"فارسی" یا "دری"؟
(آیا فارسی، دری و تاجیکیسه زبان جدا از هماند؟)
اختلاف وضعها «بیدل» لبـاسی بیش نیست ورنه یکرنگ است خون در پیکر طاووس و زاغ
درمورد اینكه چرا این زبان را دری و یا فارسی میگویند، سخن بسیار است. در متون كلاسیك، اسمایی چون: دری، پارسی، فارسی، فارسی دری، پارتی دری و... به زبان مذكور اطلاق شده است؛ ولی از آنجایی كه مطالعات نشان داده، در اوایل دور اسلامی این زبان را جایی فارسی، جایی دری و جایی دیگر فارسی دری میخواندند. دنباله...
درست بگوییم، درست بنویسیم!
درست است که زبان هر ملت و قومی متعلق به همهی افراد آن ملت و قوم است و کسی نمیتواند خود را متولی زبان مردم بخواند. اما درست به نظر نمیرسد که تحصیلکردهها و روشنفکران هنجارهای نادرست مردم عامی و ناآشنا با ساختار و دستور زبان را الگوی خود قرار بدهند، که متاسفانه اغلب دیده میشود که چنین است. من گاهی در روزنوشت خود به چند نمونه اشاره خواهم کرد و داوری را بر عهدهی خوانندگان خواهم گذاشت. البته چارهی دیگری هم ندارم. دنباله...
شكلگیری زبانها
بشر، حرفزدن را با لالبازی شروعكرد!
احتمال اینكه زمانی زبانی واحد و مشترك میان آدمیانبوده است وجود ندارد. از زبان مردم دوران پارینه سنگی هیچ آگاهی نداریم. حتا نمیدانیم كه آیا مردم آن دوران، آزادانه با زبان، بیان مقصودمیكردهاند یا نه؟ از نقاشیهای مردم پارینهسنگی بر ما آشكار شده كه اینمردم سخت به شكلها و حركات توجه داشتند و چنین پنداشتهاند كه ایشان بیشتربا حركات دست و صورت و دیگر اندامها آنچه را میخواستند بیان میكردهاند. شایدكلماتی كه مردم كهن به كار میبردهاند بیشتر فریاد هراس و شهوت و هیجان ونام چیزهای محسوس بوده و در بسیاری از موارد شاید این صداها تقلیدی بودهاز صدای آن چیزها یا صداهایی كه به آن چیزها بستگی داده شده بود. دنباله...
فرهنگهای فارسی
نخستین فرهنگ فارسی (پس از اسلام) كه نام آن به ما رسیده «رساله ابو حفص سغدی» یا «فرهنگ ابو حفص سغدی» است كه تا اوایل قرن یازدهم هجری وجود داشته و مؤلفان فرهنگهای جهانگیری و رشیدی از آن نقل كردهاند. بعضی این رساله را تألیف ابو حفص حكیم بن احوص سغدی میدانند كه نوعی رود – به نام شهرود ـ را اختراع كرده و در حدود سال ٣٠٠ هـ . ق. میزیسته است و برخی مؤلف را شخصی دیگر گمان بردهاند كه در اواسط قرن پنجم هجری میزیسته. [١] از این فرهنگ اكنون اثری نیست.
دومین فرهنگ كه نامش به ما رسیده «تفاسیر فی لغهالفرس» تألیف قطران شاعر معروف است. دنباله...